Onze samenleving toont de dood en doodgaan nauwelijks. In ons dagelijks leven, als we aan het werk zijn, naar school gaan, is de dood er niet. Wellicht zie je eens een rouwstoet voorbij trekken. Maar tenzij je woont tegenover een uitvaartcentrum of werkt met zieken of stervenden is de dood in ons dagelijks leven niet aanwezig.

Praten over de dood maakt een gesprek vaak ongemakkelijk. Vandaag nog stelde ik voor iets met “Het Aanvaarden van Onze Dood en de Kunst van Leven” te willen gaan doen. Degene aan wie ik dit meedeelde verschoot van kleur en wist even niet wat te zeggen.

Omgaan met dood leren we niet. Niet op school, niet in opvoeding, niet via onze vrienden. Allemaal krijgen we een harde les als het zover is. We niet-voorbereid dat ene zeer pijnlijke moment voorgeschoteld krijgen dat een zeer dierbaar iemand, vaak plotseling, overlijdt.

In die eenzaamheid hebben we op dat moment onze eigen persoonlijke weg te vinden. In dit onontgonnen gebied vol onbekende emoties: intens verdriet, rouw en verlies. Gecombineerd met het verder gaan van je eigen leven, werk, school, de boodschappen en het gezin.

Op latere leeftijd, mijn latere 30’s, ben ik proactief de dood en doodgaan meer gaan opzoeken. Niet eens zo bewust. Puur uit een gevoel. Een hospice trok op de een of andere manier mijn aandacht en ben daar vrijwilligerswerk gaan doen.

Nog nooit was ik in een hospice geweest. En nu dan dat moment: je belt aan bij een sterfhuis. Alle vooroordelen werken meteen. “Oh daar is iedereen aan het huilen!”, “Iedereen ligt zwaar ziek en bijna-de-laatste adem uitblazend op een bed” en “Alle aanwezigen hier zijn in een verdrietige en sombere stemming”.

Niets van dat alles. Ik werd allerhartelijkst ontvangen. Het huis en de sfeer ademde meteen rust uit. Gezelligheid. Volledig aanwezig zijn. Betekenisvol. Veilig. Verbondenheid. Heel bijzonder. Een welzijn!

Mensen in een hospice (en alle mensen die werken met dood en doodgaan) hebben aanvaard dat de dood écht bestaat. En het gekke is, wie de dood aanvaardt, gaat pas écht leven.

Inmiddels ben ik ongeveer 6 jaar verder. Heb heel veel mooie mensen mogen ontmoeten die er op dit moment niet meer zijn. En al deze mensen, de een weer meer dan de ander, maken indruk. Een fijne indruk. De ontmoeting met elkaar en dan, na vaak een dappere en lange of korte strijd is daar, de Dood.

Wat we ook denken of niet denken dat daarachter is. De dood is er. Dat we allemaal een keer doodgaan is een gegeven.

Omgaan met dood, zien dat mensen doodgaan, overgaan, er niet meer zijn heeft mij persoonlijk geraakt en verdriet gebracht, natuurlijk! En zeker ook heel veel wijsheid en prachtige levens inzichten.

Belangrijkste inzicht is dat de dood samenbrengt en verbindt. Hetzelfde gevoel dat je met je partner hebt als jouw kindje net is geboren, die liefde die je voelt voor je partner, de geur van koekjes die je lieve oma vroeger in de keuken voor je stond te bakken. Datzelfde geborgen gevoel van verbondenheid met de ander is daar als er iemand overlijdt en overleden is. Alle betrokkenen verbinden als vanzelfsprekend met elkaar.

Dat gevoel van verbonden zijn is in een hospice altijd aanwezig. Niet alleen voor de bewoners en de naasten. Ook voor alle samenwerkers, de verpleegkundigen, de medewerkers en vele vrijwilligers.

Het aanvaarden van doodgaan, dat de dood elk moment kan komen voor mijzelf en iedereen om mij heen, doet leven. Juist het besef van de eindigheid, dat wat we vaak als vanzelfsprekend nemen, onze gezondheid, en geen gegeven is, maakt dat elk moment telt. “Leef, alsof het je laatste dag is” galmt uit de radio als André Hazes jr. zingt. Maar doen we dat ook? Dúrven we dat eigenlijk wel? Hebben we de dood dan écht omarmt? Zijn we moedig genoeg daaraan en daarover te denken en onze angsten met elkaar te delen?

Niet-aanvaarden van dood brengt met zich mee dat we denken dat het leven maakbaar is. Houden we vast aan controleerbare en meetbare resultaten en mijlpalen. Zijn we pas succesvol als we altijd “gelukkig” zijn. En willen we eeuwig jong, strak en fit blijven.

Maakt dit alles ons nu écht blij en gelukkig? Is het niet-hebben over verdriet, verlies, rouw en de angst voor de dood juist niet de basis van een gevoel van leegte? Een gemis aan zingeving? Lopen we misschien niet massaal om de hete brij heen, dat wat ons waarlijk voldoening en zingeving geeft? Het aanvaarden van de dood. Brengt die nieuwe auto, die betere baan of die verre reis jouw verder naar jouw ware intentie? Of zijn dit onze bliksemafleiders. Die ons weerhouden de diepte in te gaan en over essentie en existentie na te denken. Het missen van een doel in ons leven is de belangrijke oorzaak van depressies en burn-outs.

Pijnlijk is de strijd van degenen die te laat pas geconfronteerd worden met dood en doodgaan. In het hospice komen vele mensen, jong en oud. Sommigen stralend, vol met ervaringen en prachtige herinneringen, verbondenheid, hebben geleefd omdat zij de dood hebben aanvaard. Sommigen vol doodsangst. Zijn boos en teleurgesteld. Hebben ruzies. Zien in de laatste dagen dat leven eindig is en toch nog heel veel nog-hadden-willen doen. Of nog-iets-goed-te-maken hebben. De dood nog niet aanvaard.

“Over Doodgaan om Volledig te Leven” zou een mooie workshop zijn om aan te bieden aan groepen mensen. Belangrijkste doel: Bewustwording of aanvaarding van onze eindigheid, de dood. Hoe willen we dat er over ons gesproken wordt als we dood zijn? Welk gevoel willen we bij onze dierbaren achtergelaten als we er niet meer zijn? Om vanuit deze doodsaanvaarding dat gevoel aan onze dierbaren meteen te kunnen gaan brengen. Nu in leven. En daarmee écht en werkelijk te leven!